Тіл – ұлттың рухани бейнесі, мәдениеті мен тарихының айнасы. Әр халық өз тілінде ғасырлар бойы жинақталған дүниетанымын, дәстүрін және білімін сақтайды. Солардың ішінде араб тілі ерекше орын алады. Бұл тіл тек бір елдің шекарасымен шектелмей, бірнеше құрлыққа таралып, әлемдік өркениетке айтарлықтай әсер етті. Бүгінде ол тек сөйлесу құралы емес, ғылым мен мәдениеттің алтын көпірі саналады.
Араб тілінің шығу тегі мен ерекшелігі
Араб тілі — семит тілдер тобына жататын ең көне әрі ең дамыған тілдердің бірі. Оның тамыры ежелгі Араб түбегіндегі тайпалар өмірінен бастау алады. Уақыт өте келе бұл тілдің жазба және ауызша формасы жетіліп, Құран арқылы бүкіл ислам әлеміне таралды.
Қасиетті кітаптың тілі болғандықтан, араб сөздері ислам дінін қабылдаған көптеген халықтардың мәдениетіне сіңіп кетті. Түркі, парсы, урду, суахили сияқты тілдерде арабша кірме сөздер көптеп кездеседі. Бұл – оның тарихи ықпалын дәлелдейтін айқын мысал.
Араб тілі ерекше грамматикалық құрылымымен де ерекшеленеді:
- әр сөздің түбірі үш дауыссыздан тұрады, бұл жаңа мағына жасауға мүмкіндік береді;
- сөйлемдердегі реттілік еркін, бұл ойды икемді жеткізуге жағдай жасайды;
- жазуы оңнан солға қарай жазылады, бұл да өзіндік мәдени ерекшеліктің белгісі;
- дыбыстық жүйесі өте бай, сондықтан тілдің әуезділігі ерекше сезіледі.
Осындай ерекшеліктерінің арқасында бұл тіл басқа халықтардың да назарын аударып, ғылыми зерттеу нысанына айналды.
Ислам өркениеті мен білімнің тілі
Орта ғасырларда араб тілі ғылым мен мәдениеттің негізгі құралына айналды. Бағдаттағы атақты «Даналық үйінде» әлемнің түкпір-түкпірінен келген ғалымдар жиналып, өз еңбектерін осы тілде жазды. Астрономия, медицина, математика, философия сияқты ғылым салаларының дамуына араб ғалымдары елеулі үлес қосты.
- Ибн Сина (Авиценна) медицина ғылымының негізін қалаушылардың бірі ретінде өз еңбектерін араб тілінде жазып, Еуропада ғасырлар бойы оқулық ретінде қолданылған.
- Әл-Хорезми алгебра ғылымын жүйелеп, осы атауды қалыптастырды. Оның еңбектері латын тіліне аударылып, Батыс ғылымына жол ашты.
- Ибн Рушд (Аверроэс) философия мен логикада ерекше із қалдырды, оның еңбектері Еуропа ойшылдарына әсер етті.
Араб тілінің ғылым мен діннің тоғысындағы рөлі оны бүкіл мұсылман әлемінің байланыс тіліне айналдырды.
Араб мәдениеті мен тілінің жаһандық әсері
Бүгінде араб мәдениеті мен тілі тек Таяу Шығыс елдерінде ғана емес, Африка мен Азияның көптеген өңірінде кең таралған. Мысыр туралы қызықты мәліметтер оқығанда да байқаймыз — Каир қаласы араб әлемінің мәдени орталығы болып саналады. Онда кино, музыка, әдебиет және телерадио өнімдері бүкіл арабтілді кеңістікке таралады.
Қазіргі таңда БҰҰ-ның алты ресми тілінің бірі ретінде араб тілі халықаралық деңгейде маңызға ие. Миллиондаған адамдар оны дін, мәдениет және ғылым арқылы үйреніп, қолдануда.
Араб тілінің әсері мына салаларда айқын көрінеді:
- әдебиетте — араб поэзиясы мен прозасы әлем әдебиетінің дамуына ықпал етті;
- архитектурада — шығыс өрнектері мен каллиграфия ерекше эстетикалық бағыт қалыптастырды;
- ғылым мен медицинада — көптеген терминдер араб тілінен енген;
- музыка мен философияда — араб ойшылдарының еңбектері еуропалық дәстүрге жаңа бағыт берді.
Араб тілін үйренудің маңызы
Қазіргі заманда араб тілін білу мәдени және кәсіби артықшылық береді. Ол мұсылман елдерімен байланыс орнату, дипломатия, бизнес және туризм салаларында кеңінен қажет. Сонымен қатар, тіл үйрену арқылы адам басқа мәдениеттердің дүниетанымын түсінуге мүмкіндік алады.
Араб тілі үйренушілерге келесі артықшылықтарды береді:
- ислам әдебиеті мен философиясын түпнұсқадан оқу мүмкіндігі;
- халықаралық ұйымдарда жұмыс істеу перспективасы;
- Таяу Шығыс елдерінің бай тарихы мен дәстүрімен танысу.
Тілді меңгеру арқылы адам тек жаңа білім алып қана қоймай, шығыс мәдениетінің рухани тереңдігін сезінеді.
Араб тілі – адамзат тарихының маңызды бөлігі. Ол рухани құндылықтарды сақтап, өркениеттер арасындағы көпірге айналды. Ғылым мен мәдениеттің тілі ретінде ол ғасырлар бойы дамып, бүгінде де өз ықпалын жоғалтқан жоқ.
Қазіргі жаһандану дәуірінде араб тіліне деген қызығушылық артып келеді. Бұл тіл арқылы адам тек білім емес, адамзаттың ортақ мұрасын таниды.
Келе, https://akyldy.kz/ интернет-журналынан қазақ тілінде көптеген қызықты нәрселерді білуге болатынын айта кеткен жөн. Онда сіз тек тіл мен мәдениет туралы ғана емес, әлемдік тарих, ғылым және қоғам жайлы да тың ақпараттар таба аласыз.