Әр халықтың тарихы мен мәдениеті оның тілінде, дәстүрінде және есімдерінде сақталады. Қазақ халқы үшін ат қою – жай ғана атау емес, баланың болашағына бағыт-бағдар беретін, ізгі тілекке толы рухани рәсім. Ежелгі заманда есімдер баланың туған мезгіліне, табиғат құбылыстарына немесе ата-ананың арман-тілегіне байланысты қойылған. Бүгінде бұл дәстүр жалғасып келеді, тек кейбір есімдер заманауи сипатқа ие болды. Қазақстандағы кең тараған есімдердің мағынасын білу – ұлттың мәдени тамырын, рухани байлығын және тілдің көркемдігін түсінудің бір жолы.

Айару

Айару – соңғы жылдары қыздарға жиі қойылатын әсем есімдердің бірі. Бұл сөз «айдай сұлу», «нәзік әрі көрікті» деген мағынаны білдіреді. Ай бейнесі қазақ мәдениетінде сұлулық пен тазалықтың символы саналады. Сондықтан ата-аналар бұл атты қыздарына әдемілік пен мейірім тілеу мақсатында береді.

Әлихан

Бұл есім араб және түркі тілдерінен енген. «Әли» – «жоғары», «ұлы», «ардак» деген мағынаны білдірсе, «хан» – билеуші немесе көсем деген ұғымды береді. Әлихан атауы қазақ тарихында да ерекше орын алған, мысалы, ұлт көсемі Әлихан Бөкейхан. Бұл ат баласына биік рух пен әділдік тілеген ата-аналар арасында кең тараған.

Аружан

Қазақ есімдерінің ішінде ең нәзік әрі жылы естілетін атаулардың бірі – Аружан. Бұл сөз «ару» және «жан» сөздерінен құралған, яғни «сұлу жан», «пәк жүрек» деген мағына береді. Мұндай есімдер қыз баланың мінезіне ізгілік пен сүйіспеншілік тілегін білдіреді.

Нұрислам

Ер балаларға қойылатын бұл есім ислам мәдениетіне тән. «Нұр» – жарық, сәуле, ал «ислам» – бейбітшілік пен сенімнің нышаны. Сондықтан Нұрислам аты «сенім нұры» немесе «жарық дін иесі» деген мағынада қолданылады. Бұл есім діни және рухани мәнге ие болғандықтан, имандылық пен адалдық тілеумен байланысты қойылады.

Жанель

Соңғы жылдары кең таралған ерекше есімдердің бірі – Жанель. Жанель есімінің мағынасы «жарық жан», «жылы жүрек», кейде «жан нұры» деп түсіндіріледі. Бұл атау француздық «Жанель» сөзінен де әсер алған, бірақ қазақ тілінде ол нәзіктік пен сүйіспеншіліктің символына айналған. Мұндай есім иелерін көп жағдайда сезімтал, мейірімді және сұлулықты бағалайтын адамдар деп сипаттайды.

Темірлан

Ержүрек, табанды және көшбасшы болсын деген тілекпен қойылатын есімдердің бірі – Темірлан. Бұл сөздің түбірі түркі тілінен шығып, «берік», «мықты» деген мағына береді. Орта ғасырларда атақты билеуші Әмір Темір осы есімнің тарихи тұлғалық мәнін арттырды. Бүгінгі таңда да Темірлан атауы ержүрек, қайсар мінезді ұлдарға жиі беріледі.

Айзере

Айзере есімі қазақ тіліндегі ең көркем үйлесімдердің бірі. «Ай» сөзі – айдай жарық, ал «зере» – алтын түсті әшекей бұйым деген ұғымды білдіреді. Осылайша бұл атау «айдай жарқыраған әдемі қыз» деген мағынаға ие. Айзере есімді қыздар көбіне сыпайы, сұлулық пен нәзіктікті бойына сіңірген жандар ретінде сипатталады.

Алдияр

Алдияр – рухани мәні зор және тарихи тұрғыдан қадірлі есім. Бұл сөз араб тілінен аударғанда «достыққа адал», «жақсы ниетті» деген мағынаны білдіреді. Қазақтар бұл атты ұл баласына мейірім мен әділдік тілеу ниетімен қойған. Қазіргі уақытта да Алдияр есімі бедел мен ізгілікті бейнелейтін танымал аттардың бірі.

Мадина

Мадина есімі ислам мәдениетінде ерекше орын алады. Бұл атау Мұхаммед пайғамбардың қасиетті қаласы – Мәдинамен байланысты. «Қасиетті мекен» немесе «жарық қала» деген мағына береді. Қазақ халқында бұл есім имандылық, мейірімділік және инабаттылық ұғымдарымен ұштасқан.

Әмина

Әмина – көне әрі мәңгілік мәнін жоғалтпаған есім. Ол араб тілінен шыққан және «сенімді», «берік», «адал» деген ұғымдарды білдіреді. Ислам тарихында Әмина – пайғамбардың анасының есімі болғандықтан, бұл ат ерекше құрметке ие. Әмина есімі иелеріне сабыр мен парасат тілейді.

Еркеназ

Қазақ халқының тілдік өрнегін айқын көрсететін сұлу есімдердің бірі – Еркеназ. «Ерке» – еркелетілген, сүйікті дегенді білдірсе, «наз» – сұлулық пен нәзіктікті аңғартады. Бұл атау көбіне қыз балаға махаббат пен мейірімнің белгісі ретінде беріледі. Еркеназ есімді адамдар көбіне ашық мінезді және өмірге ғашық келеді.

Есім – адамның өмір жолындағы алғашқы белгісі, оның тұлғалық бейнесін айқындайтын рухани мөр. Қазақ халқы ат қою рәсіміне ерекше мән берген, себебі әрбір атауда тілек, үміт және махаббат бар. Жанель есімінің мағынасы сияқты, әрбір атта өз тарихы мен мағыналық тереңдігі жатыр.

Қазақ есімдерінің алуан түрлілігі ұлттың мәдени байлығын, тілдік көркемдігін және рухани дүниесін айқындайды. Әр атау – ұлттық жадтың бөлінбес бөлігі.

Келе, https://qyzyqty.kz/ интернет-журналынан қазақ тілінде көптеген қызықты нәрселерді білуге болатынын ұсынуға болады. Онда есімдер мағынасы, дәстүрлер және мәдениет туралы мазмұнды мақалалар жиі жарияланып тұрады, сондықтан қазақ руханиятына қызығатын әр адам үшін пайдалы ақпарат көзі болмақ.